Anders kijken naar sociale posities en werk

VSBfonds en Movisie gaan initiatieven versterken die werken aan een inclusievere arbeidsmarkt. Samen met die initiatieven willen wij de ontwikkeling en groei van mensen steunen die nu aan de zijlijn van de samenleving staan en graag waardevol werk willen doen. Anna van Deth (Movisie) en Suzanne IJsselmuiden (VSBfonds) vertellen over de plannen en over wat er al gebeurt.

Wat gaat er gebeuren?
Projectleider Anna van Deth (Movisie): ‘Met elk initiatief maken we een impact aanpak en we verbinden de initiatieven door netwerkbijeenkomsten. We hebben het project ‘Anders kijken naar sociale posities en werk’ genoemd, omdat we nog beter willen begrijpen wat die ‘beweging naar een inclusieve arbeidsmarkt’ voor mensen zelf inhoudt. Twee thema’s staan centraal, en hebben ook een onderlinge samenhang: sociale posities en werk. We stellen in die impact aanpak de vraag wat volgens mensen eigenlijk vooruitgang is. En wanneer werk voor hen waardevol en lonend is. De beweging naar de inclusieve arbeidsmarkt is niet alleen een individueel ontwikkelvraagstuk. Empowerment van mensen die aan de zijlijn van de samenleving staan is een tweezijdig proces: het gaat ook om verandering aan de maatschappelijke kant. Dat is een collectieve uitdaging waar de initiatieven elk eigen kennis en ervaring in hebben opgedaan.’

Om welke initiatieven gaat het?
Suzanne IJsselmuiden, programma manager Mens & Maatschappij bij VSB fonds: ‘VSBfonds en Movisie hebben zeven initiatieven benaderd die actief zijn op het snijvlak van de Wmo en Participatiewet, en vaak al jaren investeren in het slaan van de brug tussen leef en systeemwereld. Zij bereiken mensen die ervaring hebben met uitsluiting, wiens bestaanszekerheid structureel wordt bedreigd en voor wie perspectief op al dan niet betaald werk niet binnen handbereik ligt.” Hoe deze initiatieven innoveren verschilt. Sommige geven vorm aan innovaties binnen een welzijnsorganisatie. Anderen zijn sociale ondernemers en combineren commerciële taken met welzijn, vormen een stichting met behulp van fondsfinanciering van onder meer het  VSBfonds, werken met projectsubsidies van gemeenten, anderen zijn zzp’er. Anna van Deth: ‘De werving is landelijk uitgezet. De zeven initiatieven bevinden zich in Eindhoven, Amsterdam, Velsen, de Veluwe, Tilburg, Utrecht en Boxtel en omgeving en we gaan ze in de komende maanden op Movisie.nl voorstellen.’

Wat is bijvoorbeeld 'Pak je Kans'?
Anna: ‘Dat is een combinatie van groepsactiviteiten en trajectbegeleiding voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Pak je kans is gericht op het dragen van, zeg maar, je gevoel van eigenaarschap voor een zinvolle dag invulling, maar ook op het vergroten van je vertrouwen en het versterken van je sociale contacten.’ Susanne: ‘Vrijwilligers en assistent vrijwilligers begeleiden je bij de activiteiten. Deelname gebeurt op basis van een intake om te onderzoeken wat past en wat je wilt leren. Het individuele traject houdt in dat je ondersteuning krijgt bij het vinden of vasthouden van een activiteit, vrijwilligerswerk of betaald. Deze aanpak vindt plaats binnen de organisatie Welzijn Velsen, in buurthuis de Dwarsligger.‘

Mieke bakt koekjes bij Pak je Kans in Velsen, partner van Anders kijken.

En wat doet Stichting Ik Wil?
Suzanne: ‘Dat is een burgerinitiatief, voor en door wijkbewoners. Er is een huiskamer waar je welkom bent. Het mooie van Ik Wil is dat het investeert in verbindingen en bereikt mensen via vertrouwenspersonen, zodat mensen zich gezien voelen, en er ruimte is om te helen. Intersectionaliteit, liefde en identiteit zijn belangrijke begrippen en waarden. Je kunt je inzetten als vrijwilliger en werken aan je eigen ontwikkeling. Er zijn drie ateliers: Textiel, Techniek en Facilitair, waar vakdocenten je onderwijzen en helpen.’ 

Nog eentje dan, wat gebeurt er op de Veluwe?
Anna: ‘Bij Natuurzorg Veluwe Vallei werken zes mensen onder begeleiding in de natuur. Dat gebeurt in opdracht van Staatbosbeheer en andere partijen. Dat zijn noodzakelijke, kleinschalige klussen, de opdrachten worden (steeds meer) betaald. Je komt veelal via een Wmo indicatie binnen. Het helende effect van buiten zijn doet zijn werk. De buitenomgeving is van nature prikkelarm. Gesprekken ontstaan spontaan en terloops, net als in het gewone leven. Ontwikkeling wordt niet gepusht, het ontstaat vanuit jezelf.’ 

Waarom willen jullie anders kijken naar impact?
Suzanne: ‘Het doel van de impactaanpak is om inzicht te krijgen welk positief verschil het uiteindelijk voor mensen uit de doelgroep oplevert. We werken toe naar een laagdrempelige impactmeting die rekening houdt met de individuele situatie van de initiatieven. Dit bevordert het samen leren en uitwisselen op vergelijkbare ontwikkelvragen in de netwerkbijeenkomsten.’

Anna: 'Een belangrijke impactvraag is wat die uitstroom eigenlijk is en wanneer dit als succesvol wordt ervaren door deelnemers zelf, de initiatiefnemers van projecten, stakeholders en financiers. Door die inzichten samen te verkennen kunnen initiatieven ze straks gebruiken voor de eigen praktijken de uitkomsten gebruiken richting de gemeenten waar zij mee te maken hebben.’

Welke impact hebben de projecten op de deelnemers?
Anna: ‘Bij elk initiatief ziet die impact aanpak er anders uit. Bij het initiatief Buurtbanen in Amsterdam West doen we impactonderzoek ‘van binnenuit’. Movisie werkt in co-creatie met de Werkplaats informeel leren de impactaanpak uit. Piet van Diepen, de ontwikkelaar van Buurtbanen, de sleutelfiguren, vaak zzp’ers in de buurt, en oud-‘Buurtbaners’ kijken terug op hoe het project zich ontwikkelt. We richten ons op de kennis en ervaring van sleutelfiguren zelf, en op de samenwerking tussen informele en formele spelers. Wat kunnen we leren van zo’n voorloper als Buurtbanen in Amsterdam West?’.

Wat gebeurt er tijdens de netwerkbijeenkomsten?
Suzanne: ‘De netwerkbijeenkomsten geven we samen met de initiatieven vorm en vinden plaats op de locaties van de initiatieven zelf. Allerlei thema’s komen naar voren, zoals de samenwerking tussen formeel en informele spelers, de verhouding leef- systeemwereld, het creëren van een context voor participatie/werk en bouwen aan collectieve verbindingen tussen mensen en groepen. De eerste bijeenkomst stond in het teken van elkaar leren kennen, en hebben we door middel van design thinking ieders aanpak in kaart gebracht. Dat leverde hele interessante reflecties op waaruit bleek dat het voor veel initiatieven een zoektocht is, dat deelnemers vaak enorme stappen maken ook al lijken die voor ons klein en dat het ook tot zelf onderzoek leidt: met welke bril op doen we ons werk eigenlijk?’

Anna: ‘Bij de tweede bijeenkomst zijn we dieper ingegaan op de aanpak van Mensen in Beeld houden, in Tilburg. We hebben gereflecteerd op de elementen uit die aanpak, en welke elementen de andere initiatieven herkennen en of toe te voegen hebben. Onderscheidend aan MST is dat zij werken met ‘stepping stones’, sleutelfiguren met ervaringskennis.’ De derde bijeenkomst staat gepland in oktober dit jaar, en dan betrekken we de sleutelfiguren van MST, Buurtbanen en Stichting Ik Wil. Movisie doet aanvullend een search op werkzame elementen uit de Wat werkt bij-dossiers, zoals Wat werkt bij ervaringsdeskundigheid, armoedebestrijding en actief burgerschap. Zo krijgen we meer grip op de werkzame elementen en de op ervaringskennis gestoelde methodische benadering.’

Wat beweegt VSBfonds en Movisie om hierbij samen op te trekken?
Suzanne: ‘VSBfonds is geïnteresseerd in de vraag hoe sociale cohesie en investeren in collectieve krachten in buurten en wijken tot sociale stijging leidt en dus de sociale positie van mensen verbetert. We ondersteunen organisaties en projecten die mensen in staat stellen om de benodigde sociale en cognitieve vaardigheden of mindset, zeg maar motivatie, vertrouwen, te ontwikkelen en om hun eigen mogelijkheden te verkennen om ‘mee te doen’, of bijvoorbeeld discriminatie tegen te gaan – om de sociale mobiliteit van mensen te vergroten. We willen zo  hun zelfredzaamheid én samenredzaamheid vergroten: dat ze verantwoordelijkheid voor zichzelf en anderen nemen.’  

Anna: ‘Movisie en VSBfonds vonden elkaar omdat we allebei zowel de positie van mensen zelf en van de initiatieven willen versterken. Movisie wil het begrip arbeidsmarkt oprekken met ‘waardevol werken’, want de arbeidsmarkt is nu voor zoveel mensen onbereikbaar. Werk suggereert arbeidsparticipatie, terwijl waardevol werken de focus legt op mensen die meedoen in de breedste zin van het woord, dus het gaat lang niet altijd over betaald werk. De doelgroep is groot en enorm gevarieerd. Centraal staat voor ons de vraag: hoe zorgen we ervoor dat deze projecten daadwerkelijk impact hebben op de lange termijn?’.

Wat moet jullie project straks opleveren?
Suzanne: ‘Deze zeven initiatieven werken van onderaf aan vernieuwing. Zij empoweren mensen in een kwetsbare positie en bereiken inclusie. Deze initiatieven brengen ervaringskennis mee en kennen de botsingen tussen leef- en systeemwereld. Soms lijkt het alsof we in Nederland aan symptoombestrijding doen. De oplossingen moeten we vooral in systeemveranderingen zoeken.’ Momenteel staan vooral regelingen centraal, maar daarmee bereiken we die inclusieve arbeidsmarkt nog veel te weinig. Dit project moet daarvoor bottom-up ontwikkelruimte bieden.

Anna: ‘Er zijn allerlei vormen van meedoen, zoals vrijwilligerswerk, (beschutte) plekken en trajecten waar mensen op ‘toe te leiden zijn’. Hoe we die routes naar werk kunnen vormgeven en hoe we dat kunnen doen vanuit een focus op ontwikkeling van mensen, dat is nog onontgonnen terrein. We willen met het netwerk ervaring opdoen en doorbraken realiseren - lokaal, regionaal, landelijk. Het is de bedoeling om met deze energie een lokale participatiebeweging voor elkaar te krijgen, gericht op het creëren van kansen en de juiste omstandigheden voor (en vooral mét) mensen in een kwetsbare positie. De bottom-up benadering gaat niet alleen uit van ‘de maatschappelijke ladder omhoog’ klimmen, maar ook om groei en vooruitgang vanuit het perspectief van mensen zelf. De kunst is dat anders te waarderen en ook te belonen, vanuit het gegeven dat ‘al het werk telt’. ‘

Foto header: Gerard doet groenvoorziening bij het project Pak je Kans in Velsen, partner van Anders kijken.
Foto's: MacSiers Imaging