Aktiegroep het Oude Westen: al vijftig jaar voor, door en van wijkbewoners

Aktiegroep het Oude Westen is een organisatie voor, door en van bewoners. Gevestigd in een historisch pand midden in de wijk het Oude Westen in Rotterdam, waar bewoners gemakkelijk binnenlopen met vragen, zorgen of bruisende ideeën. Ze komen elkaar hier tegen en zetten zich samen in voor een sociale en duurzame wijk voor iedereen. Hoe houdt Aktiegroep het Oude Westen dat al vijftig jaar vol? Zakelijk coördinator Carla Delgado-Swiatkowski vertelt erover. En wat zijn hier de succesfactoren en uitdagingen? Daar deed Krista van Mourik namens Movisie onderzoek naar.

Het begon begin jaren zeventig met de succesvolle strijd tegen grootschalige plannen voor sloop van de volkswijk het Oude Westen. ‘Sinds die tijd werken vele wijkbewoners vanuit de Aktiegroep op allerlei manieren aan verbetering van hun wijk’, vertelt Carla. ‘Het is een enorm diverse wijk met in totaal 9.500 bewoners. Jong en oud, arm en rijk en alles ertussen in. Met uiteenlopende opleidingen. En vooral mensen met tal van verschillende culturele achtergronden. Juist dat heeft zijn charme en is de kracht van de wijk. Ik werk hier nu twee jaar en eerlijk is eerlijk: het aantal initiatieven en werkgroepen is zó groot, dat ik soms nog steeds weer op iets nieuws stuit. Wij faciliteren en ondersteunen initiatiefnemers en vrijwilligers. Door een vergader- of werkplek beschikbaar te stellen, mee te denken en mensen met elkaar te verbinden. En ook door de weg te wijzen naar mogelijke financiering van hun initiatieven.’

Bewonersinitiatieven en werkgroepen
Bewoners zetten zich volgens Carla samen in op vele fronten. ‘Denk aan betaalbaar wonen, elkaar helpen bij klusjes in en om het huis of de administratie, het vergroenen van straten en daken, het hergebruik van spullen en de verduurzaming van de wijk. Het zorgt ervoor dat wijkbewoners elkaar goed kennen en sociaal sterk met elkaar verbonden zijn. Dat gaat hier al van generatie op generatie zo. En ook mensen die hier nieuw komen wonen, sluiten zich makkelijk aan. Zij worden welkom geheten door vrijwilligers die veel over de wijk kunnen vertellen en hen graag de weg wijzen.’

Het Wijkplein
Het hart van de wijk is een monumentaal gebouw. ‘Hier is het Wijkplein, dé centrale plek waar bewoners om de meest uiteenlopende redenen samenkomen’, aldus Carla. ‘Ze kunnen aan de balie terecht voor vragen, drinken hier samen koffie, kunnen er vergaderen en langskomen op een van onze spreekuren. Het is dé plek waar mensen ervaringen delen en zich in elkaars levensvragen herkennen. Hier ontstaan burenhulp en steeds weer nieuwe bewonersinitiatieven.’

Waardevolle ontmoetingsplekken
’Sommige bewonersinitiatieven hebben ook geleid tot andere fijne, waardevolle ontmoetingsplekken in de wijk. ‘Neem het Wijkpark, dat al decennialang bestaat’, vertelt Carla. ‘Een groene plek met bankjes, een sportveld, speeltoestellen en een jeu-de-boulesbaan. Maar ook met de Dierenhof en de Wijktuin. Het wordt allemaal onderhouden en draaiende gehouden door wijkbewoners zelf. Vanuit hun betrokkenheid bij de buurt en op basis van vrijwilligheid.’

Vrijwilligheid en financiering
En dat laatste geldt hier voor nagenoeg alles. ‘De balie, de koffieochtenden, de vele werkgroepen, de Wijkkrant, ons bestuur, alles draait hier op vrijwilligers’, legt Carla uit. ‘Een collega die de administratie voert en ik zijn de enige betaalde professionele krachten.’ De vraag rijst hoe je zo’n krachtige wijkorganisatie financieel draaiende houdt. Juist omdat Aktiegroep het Oude Westen het sinds 2020 zonder structurele financiering vanuit gemeente of provincie moet doen. Carla: ‘In plaats daarvan financieren we Aktiegroep het Oude Westen voor 80% met de uitvoering van betaalde opdrachten.
Opdrachtgevers zijn onder meer de provincie, de gemeente, woningcorporaties en onderwijsinstellingen. We stellen onze kennis en ervaring ter beschikking, doen onderzoeken, starten in opdracht wijkinitiatieven en worden regelmatig aan tafel gevraagd als klankbord en om actief mee te denken.’

Zelforganiserend vermogen
Daarmee is Aktiegroep het Oude Westen voor veel instanties en organisaties een interessante en gewaardeerde partner. ‘Een inclusieve samenleving creëren waarin mensen naar elkaar omkijken en voor elkaar zorgen? Het versterken van talenten, vaardigheden en kwaliteiten van mensen zodat zij erbij horen en meedoen? De sociale verduurzaming van een wijk? Of juist heel praktisch: het verduurzamen van woningen en wijken en het slim omlaag brengen van de energierekening? Wij weten hoe en waardoor mensen samen in beweging komen. En hoe je het zelforganiserende vermogen van wijkbewoners kunt versterken.’

Onderzoek Movisie
Krista van Mourik van Movisie noemt dat laatste ‘inclusieve burgermacht’ en deed daar onder meer in de wijk het Oude Westen onderzoek naar. ‘Ik heb interviews, observaties en reflectiesessies met de bewoners en professionals in het Oude Westen gedaan. En eerlijk is eerlijk, deze wijk heeft mijn hart gestolen. Ik had prachtige gesprekken met inspirerende wijkbewoners en professionals die veel mooie dingen voor elkaar krijgen. Ze zijn enorm betrokken bij hun wijk, voelen zich verantwoordelijk. Ook schuwen zij het niet om bij te dragen aan oplossingen voor bijvoorbeeld, drugsoverlast, dakloosheid en vuil in de wijk. Samen werken deze mensen zich ’het leplazerus’ en doen dat altijd vanuit een positieve houding en door te denken in mogelijkheden.’

Actie van onderop stimuleren
Gaandeweg het onderzoek kwam een goed beeld naar voren over hoe inwoners van wijken en buurten aan het roer kunnen komen. ‘Allereerst is Aktiegroep het Oude Westen een bruisende, fysieke ontmoetingsplek. Waar mensen kunnen rekenen op een luisterend oor en met elkaar in verbinding komen. En waar vrijwilligers en bewoners die met ideeën en initiatieven komen worden gestimuleerd, gefaciliteerd, ondersteund en verbonden. Actie van onderop wordt dus enorm gestimuleerd. Je voelt dat hier veel vrijwillige energie aanwezig is én ziet aan de vele mooie wijkinitiatieven dat die energie ook volop wordt aangeboord.’

Balans tussen samenspel en tegenspel
Ook ziet Krista dat het voortdurend zoeken is naar de positie van Aktiegroep het Oude Westen. ‘De Aktiegroep beseft terdege dat zij niet zelf alle problemen van wijkbewoners kan oplossen. Daarom brengt ze signalen uit de wijk onder de aandacht bij lokale instanties zoals de gemeente en woningcorporaties.  Het is belangrijk dat er een goede balans is tussen tegenspel en samenspel.’ Verder blijkt uit het onderzoek van Movisie dat De Aktiegroep één unieke troef in handen heeft: het is al decennia een bekend, niet weg te denken anker in de wijk. Dat zorgt voor vertrouwde relaties en dus continuïteit.’

Continuïteit garanderen
Tegelijkertijd staat die continuïteit volgens Krista ook onder druk. ‘Met name omdat in 2020 de structurele financiering door de gemeente is weggevallen. Dat maakt dat het lastig is om de burgermacht die hier wordt gemobiliseerd ook op lange termijn te garanderen. Carla beaamt dit. ‘In het verleden had de wijk twee opbouwwerkers. Die zijn ook in 2020 verdwenen. We zouden heel graag zelf weer over twee opbouwwerkers beschikken. Zodat we als organisatie ook echt aanwezig kunnen zijn in de vezels van de wijk. Deze professionals kunnen met hun kennis en methodieken aansluiten bij wat er in de wijk leeft en speelt. En bij de behoeften en ideeën van bewoners. Want daar begint het hier in het Oude Westen altijd weer.’

Kijk ook op www.aktiegroepoudewesten.nl

Lees hier het complete onderzoeksverslag ‘Bewoners in actie voor het Oude Westen’ van Movisie.