Migrantenouderen delen levensverhalen met kinderen

De emigratie generatie brengt migrantenouderen en kinderen in Utrecht bij elkaar. De ouderen vertellen verhalen over hoe ze hun geboorteland achterlieten om in ons land een nieuw bestaan op te bouwen. De kinderen bevragen hen tijdens echte interviews en presenteren vervolgens de opgetekende verhalen aan de migrantenouderen, hun ouders, opa’s en oma’s en klasgenoten. Daarmee komt de verbinding tussen generaties tot stand, krijgen migrantenouderen een gezicht en blijven hun verhalen voortleven. Kinderen krijgen een groter venster op de samenleving en worden vaak ook nieuwsgierig naar hun eigen familiegeschiedenis. Het project groeit en levert daarmee een steeds grotere bijdrage aan wereldburgerschap en inclusie in diverse Utrechtse wijken. Een gesprek met initiatiefnemer Saskia Derks.

Dat juist Saskia Derks het initiatief nam voor De emigratie generatie is achteraf gezien niet zo gek. Ze groeide op in een Brabants buurtschapje. Daar kwam ze als meisje al graag over de vloer bij oudere mensen die haar trakteerden op een snoepje en vele verhalen. ‘Ik vond het contact tussen mij en die oudere generatie toen al fijn, vanzelfsprekend en waardevol. Toen ik antropologie ging studeren viel het me op dat mijn medestudenten voor hun afstudeerproject naar verre landen gingen om te ontdekken hoe andere culturen in elkaar steken. Ik dacht: dat kan juist ook dicht bij huis. En dus studeerde ik af op levensverhalen van Turkse ouderen in Nederland. Na werken bij CNV Jongeren en daarna diverse jaren voor de klas staan, werd ik schrijver van levensverhalen. Vervolgens kwam dat alles samen in het idee voor De emigratie generatie.’

Samenwerking met basisscholen
Saskia ging op zoek naar migrantenouderen die hun verhaal wilden vertellen. Tegelijkertijd werd de samenwerking gezocht met de eerste basisscholen. ‘Het basisprogramma is voor kinderen van 10 tot 14 jaar en bestaat onder meer uit een gastles waarin we kinderen nieuwsgierig maken naar ‘emigratie’, ‘levensverhalen’ en ‘generaties’. Tijdens de les bereiden groepjes van 3 à 4 leerlingen heel minutieus een interviewgesprek voor. Migrantenouderen worden als zij willen ook geholpen met hoe je je levensverhaal vertelt. Daarna is het tijd voor de ontmoeting tussen jong en oud. De verhalen worden door de leerlingen uitgewerkt in woord en beeld en soms ook in andere vormen zoals theaterscenes, spoken word en stop-motion filmpjes. De kinderen krijgen nog een gastles presenteren, waarna de afsluiting volgt met een presentatie van de levensverhalen aan de ouderen.’

Iets bijzonders te pakken
Al bij de eerste interviews en presentaties in 2016 zag Saskia het gebeuren. ‘Kinderen zaten op het puntje van hun stoel te luisteren, migrantenouderen vertelden trots hun verhalen met glinsterende, ontroerde ogen. We hadden dus iets bijzonders te pakken en hebben rustig aan doorgepakt. We begonnen ooit met Hindoestaanse migrantenouderen via Stichting Asha. Inmiddels hebben meer dan honderd ouderen uit vijftien verschillende landen als vrijwilliger hun verhalen gedeeld. Na de mensen die als eerste gastarbeiders uit landen als Spanje, Italië, Griekenland, Turkije en Marokko kwamen, delen inmiddels ook mensen uit Suriname, voormalig Nederlands-Indië, De Nederlandse Antillen, China, Mexico en Bulgarije hun verhalen.’

Het belang van verhalen doorgeven
De verbinding die gelegd wordt, reikt nog verder. ‘We vragen altijd of de opa’s en oma’s van de leerlingen ook een migratieverhaal hebben en willen komen vertellen. En we geven vertelkaartjes mee, met twintig mooie vragen. Daarmee stimuleren we het delen en doorgeven van verhalen thuis. Dit doen wij naar aanleiding van de ‘Do you know scale’: een onderzoek heeft uitgewezen dat hoe meer je weet van je familiegeschiedenis, hoe weerbaarder je als opgroeiend kind wordt. Het leuke is ook dat kinderen en vertellers elkaar later soms weer tegenkomen bij de supermarkt of op straat. Daarmee ontstaat er ook steeds meer verbinding in de wijken.’

Uitbreiding van activiteiten
Naast basisscholen in diverse wijken is er inmiddels in Zuilen ook de samenwerking met het wijktheater Zimihc, de Theaterschool Utrecht en Muziek in de Wijk. ‘Want’, zegt Saskia, ‘Kinderen kunnen de levensverhalen van vertellers ook uitwerken en er culturele uitingen van maken. Zo worden verhalen mooi zichtbaar in de buurt en werken we samen aan talentontwikkeling.’ Verder is De emigratie generatie gestart met herinneringsworkshops voor groepen migrantenouderen in de wijken. ‘Zij delen dan hun levensverhalen met elkaar, de herkenning doet mensen goed en het zijn altijd gezellige en bijzondere ontmoetingsbijeenkomsten. Bovendien vinden sommigen het zo leuk en waardevol dat ze zich als vrijwillige verhalenverteller voor kinderen aanmelden. Last but not least zetten we ons met steun van de Provincie Utrecht in om de levensverhalen van migrantenouderen als erfgoed te bewaren. Want het is niet alleen de geschiedenis van migranten, het is onze gezamenlijke geschiedenis van de stad.’

VSBfonds ondersteunt De emigratie generatie al een aantal jaar en heeft nu een donatie gedaan om de versteviging van de vrijwilligersorganisatie mede mogelijk te maken.
Wil je meer weten over De emigratie generatie? En welke vrijwilligers zich inmiddels allemaal inzetten? Kijk dan op www.emigratiegeneratie.nl