‘Impact maken gaat over wat je met kunst en cultuur teweeg wil brengen in de samenleving.’

Creatieve cultuurmakers hebben een steeds belangrijkere invloed op grote maatschappelijke thema’s van dit moment. Denk bijvoorbeeld aan de groeiende polarisatie, kansenongelijkheid, racisme, bestaansonzekerheid en klimaatverandering. Met verhalen en verbeelding kunnen juist zij mensen raken, aan het denken zetten én in beweging brengen. Impact maken dus. VSBfonds trekt op dit gebied al enkele jaren op met onder meer Impact Makers. VSBfonds bood financiële ondersteuning bij de oprichting van Impact Makers en samen zorgen beide partijen sindsdien voor steeds meer kennisontwikkeling rondom impact. Een gesprek hierover met Bernadette Kuiper, oprichter van Impact Makers, en Romy Jochems, programmamanager Kunst en Cultuur bij VSBfonds.

Hoe kijken jullie aan tegen de hedendaagse kunst en cultuursector?
Bernadette: ‘Het zijn turbulente tijden. Er is maatschappelijk veel in beweging en dus ook in de kunst en cultuursector. We komen uit een tijd waarin - vermeende - autonomie centraal stond en artistieke waarde een soort absoluut begrip was. In de afgelopen tijd onderzoeken makers en creatieve initiatiefnemers steeds nadrukkelijker hun verbondenheid met en bijdrage aan sociale verandering. Dat gebeurt onder de noemer ‘impact’. In aanloop naar het nieuwe kunstenplan zag je de discussie over impact en maatschappelijke waarde ook in Den Haag oplaaien. Moet maatschappelijke waarde een vast onderdeel van bijvoorbeeld een subsidieaanvraag worden? We moeten vooral oppassen dat we impact niet te gaan zien als iets dat absoluut is, dat op zichzelf staat. Net zoals dat we inmiddels weten dat artistieke waarde niet absoluut is. Impact is relationeel, impact maak je in verhouding tot een bepaald gewenst maatschappelijk doel. Dáár zou het gesprek over moeten gaan. Wat vinden we gewenst en wie vindt dat? VSBfonds is een van de eerste private fondsen die zich daar redelijk nadrukkelijk over uitspreken. Zeker met het oog op de recente verkiezingsuitslagen ben ik benieuwd hoe het gesprek over dit onderwerp zich verder zal ontwikkelen.’ 

Romy: ‘Ook bij VSBfonds zijn we op dit gebied in ontwikkeling. Kunst en Cultuur en Mens en Maatschappij zijn weliswaar bij ons nog twee aandachtsgebieden, maar de aanvragen voor donaties bevinden zich veel vaker dan voorheen op het scheidsvlak ervan. We zien bijvoorbeeld dat dat steeds meer makers zich bewust richten op de hedendaagse crises in onze samenleving. Denk aan vraagstukken over kansenongelijkheid, racisme, bestaansonzekerheid, klimaatverandering en de toekomst van de agrarische sector. Ik ben het eens met wat Bernadette schetst over het toenemende bewustzijn in de wereld van kunst- en cultuursector. De sector is volop in beweging en groeit toe naar een nieuwe rol in de samenleving. Verbinding met de omgeving, een open blik en lerend vermogen zijn daarbij cruciaal. Wij ondersteunen uitsluitend initiatieven van creatieve makers, initiatiefnemers en organisaties die bijdragen aan een sociale, creatieve en inclusieve samenleving. Waarin mensen met verschillende achtergronden, ideeën en culturen elkaar ontmoeten, elkaar inspireren en met elkaar verbonden raken. Een inclusieve culturele sector is écht nodig om die missie te bereiken. Dit gaat dus om een systeemverandering. Daarom hebben we naast projectfinanciering ook mogelijkheden voor het ondersteunen van organisatieversterking en het stimuleren experimenteer- en innovatieruimte.’

Roept impact maken in de kunst- en cultuurwereld niet een beladen gevoel op?
Bernadette: ‘Het hangt ervan af wat je onder impact verstaat. Het gaat om veel meer dan het cijfermatig meten en monitoren van het effect van een uiting, activiteit of werk. Het gaat om de vraag wat het teweeg brengt onder mensen. Over impact nadenken en praten beperkt zich bovendien niet alleen tot de afronding van een project, integendeel. Als maker of creatief initiatiefnemer kun je je juist vóór je een project start al afvragen: wat is mijn positie in de samenleving, wat is mijn missie, wat is mijn doel? Je kunt dan tijdens het maakproces echt de verbinding aangaan met je omgeving. Minstens zo belangrijk is de vraag: hoe kun je rondom jouw project of initiatief de impact ervan verder vergroten? Hoe zorg je dat je nog meer mensen interesseert, aantrekt en raakt? Wat heb je van je project geleerd, wat kan de volgende keer beter? En vooral ook: hoe kun je het effect ervan verduurzamen, laten beklijven en misschien ook opvolgen? Impact maken is dus iets veel groters, waardevoller én inspiratievoller dan men soms denkt. En daarmee denk en hoop ik steeds minder beladen.’

Romy: ‘Wij begonnen als fonds zo’n tien jaar terug aan een omslag. We keken bij donatieaanvragen niet langer meer naar alleen de inhoud van een project. Maar vooral naar wat het doet, wat het effect ervan kan zijn. Wie zijn de mensen achter een initiatief of organisatie? Wat is hun verhaal, wat is hun maatschappelijke drive en doel? Impact werd steeds belangrijker. Toen we met het fenomeen impact dieper aan de slag gingen, bleek dat sommige mensen en partijen in de kunst- en cultuurwereld er toch een wat beladen gevoel bij hadden. Moeten we dáár nu ook weer iets mee? Alsof ze bij de afronding van hun projecten door ons als fonds afgerekend zouden worden. Maar daar ging het ons niet om, we wilden culturele initiatiefnemers helpen na te denken over het bereiken van meer maatschappelijk effect. Lokaal, regionaal of landelijk. We deden dat onder meer in diverse Impact Bootcamps met geïnteresseerde makers en culturele initiatiefnemers. Een voorbeeld van hoe VSBfonds partijen in netwerken samenbrengt en samen met hen kennis ontwikkelt en deelt. We doen dat ook in een-op-een gesprekken met donatieaanvragers, om hen te helpen en te inspireren optimaal impact te maken met hun projecten. De Impact Makers Toolkit is daarbij een meer dan welkom hulpmiddel.’

De Impact Makers Toolkit? Vertel!
Bernadette: ‘In 2015 werd Impact Makers opgericht om het Brits-Amerikaanse model van impactproductie te ontwikkelen in Nederland. We droegen bij aan de ontwikkeling van meer dan dertig ‘impactcampagnes’ voor diverse documentaires en theaterproducties. Alle nieuwe kennis en ervaring die we daarbij opdeden hebben we vervolgens gebruikt voor de ontwikkeling van de Impact Makers Toolkit 1.0. Een laagdrempelig, praktisch, online hulpmiddel om ambities op het gebied van impact helder en overzichtelijke te verwoorden, plannen te maken, te rapporteren, te reflecteren én bevindingen te delen. Begon 2024 komt versie 2.0 eraan, geschikt voor een veel breder palet van creatieve disciplines. En aangevuld met nieuwe kennis, waaronder de ‘9 Dimensions’-tool (zie afbeelding). Negen manieren waarop kunst en cultuur kunnen bijdragen aan sociale verandering. Hiermee hopen we steeds meer geëngageerde makers te faciliteren én ook met elkaar te verbinden.’

Romy: ‘Wij bevelen de tool van harte aan bij initiatiefnemers en projecten uit ons netwerk. En bij nieuwe donatieaanvragers. We hebben de afgelopen jaren ervaren dat er een enorme behoefte is aan zo’n laagdrempelige leidraad. En het mooie is, je wordt er op een eenvoudige, stapsgewijze en inspirerende manier doorheen geloodst. Ook fondsen zoals wij hebben er veel baat bij. Met een doordacht, compleet en inzichtelijk projectplan kunnen wij donatieaanvragen sneller en vooral beter behandelen. En het levert heel interessante, leerzame gesprekstof op voor aanvragers en fonds samen. Waarmee we ook steeds meer inzicht krijgen in onze gezamenlijke drijfveren en doelen.’

Weten hoe de Impact Makers Toolkit werkt?
Hier lees je er alles over! 

 Zelf aan de slag met de Impact Makers Toolkit?
Begin hier!

Begin 2024 komt de 2.0 versie online te staan op maakimpact.nu