‘Hier zie je letterlijk hoe social design mensen samenbrengt en verbindt’

Letterlijk samen dingen maken en daarmee een stukje Amsterdam samen vormgeven. En dat in één groot ontwerpproces: social design. Het is de aanpak waar Buurtwerkplaats Noorderhof in het Amsterdamse Nieuw-West al geruime tijd succesvol op draait. De plek waar inmiddels vele bewoners elkaar ontmoeten en creatieve ideeën tot uitvoer brengen. Het zorgt voor nieuwe verbindingen tussen mensen met uiteenlopende culturele achtergronden. We bezoeken de werkplaats aan de oevers van de Sloterplas en praten er met een van de grondleggers, Peik Suyling. Over het ontstaan en de ontwikkeling van de werkplaats. En over de kracht van social design.

De buurtwerkplaats ligt direct naast het Sloterparkbad. Van een afstand ogen de loodsen op het terrein als een soort strandtenten. Dichterbij ontdekken we onder meer een werkplaats vol gereedschap, werkbanken en mogelijkheden om bijvoorbeeld te lassen en te smeden. Buiten klust een buurtbewoner aan zijn extra brede surfplank voor senioren. In een kleine circustent staat Laura Jehle te bouwen aan haar droom: een kleine, mobiele oven waarmee ze straks de wijk in gaat om ter plekke brood te bakken. Ze wordt bij het zagen van bakstenen geholpen door Hamsa, een nieuwkomer uit de buurt, die daarmee werkervaring opdoet. Even verderop komt Peik Suyling ons tevreden lachend tegemoet.

Wie is Peik Suyling?
‘Mijn vader was grafisch vormgever, ontwerpen zit in mijn genen. Ik ging industrial design studeren aan de Gerrit Rietveld Academie en werd opgeleid tot productontwerper. Maar ik ontdekte: koffiezetters enzo ontwerpen, da’s niks voor mij. Voor mij was van meet af aan essentieel dat wat ik ontwerp op een betekenisvolle manier onderdeel van het leven van mensen gaat uitmaken. En dat mensen ervan kunnen houden. Ik wilde dat toen ik les gaf en coördinator werd op diezelfde Rietveld Academie doorgeven. En het is tot op de dag van vandaag mijn grote drijfveer. Zeker ook bij de ontwikkeling van Buurtwerkplaats Noorderhof.’

Kun je vertellen over de gedachte achter de buurtwerkplaats?
‘Samen met een aantal kompanen in mijn creatieve netwerk schoof ik steeds meer op richting social design. Het door creativiteit en co-creatie mensen samenbrengen en verbinden. Samen bedenken, ontwerpen en maken. Niet om tot een fysiek eindproduct te komen, maar om in open, oneindige processen maatschappelijke verandering teweeg te brengen. Een aanpak die ook theoretisch gefundeerd is het wereldwijde denken over social design.

Hoe is Buurtwerkplaats Noorderhof ontstaan?
‘In Nieuw-West wonen zo’n 160.000 inwoners. Het is een stadsdeel met een uiterst diverse samenleving. Multicultureel, want ongeveer de helft van de mensen heeft hier een niet-Westerse achtergrond. Er zijn hier zowel rijke als arme wijken. De culturele voorzieningen zijn van oorsprong sober, wel is er veel ruimte om vanuit bewonersinitiatieven van alles te ondernemen. Vanuit die laatste gedachte zijn we inmiddels dik 10 jaar geleden neergestreken op een plek hier vlakbij. In de wijk Noorderhof. Je kunt het hier vandaan zien. We bouwden een werkplaats voor de buurt. Waar iedereen met ideeën en initiatieven terecht kon. De eerste handen gingen er uit de mouwen, buurtbewoners die elkaar daarvoor niet kenden ontmoetten elkaar. Samen gingen ze dingen maken en ontwikkelden ze projecten in creatieve processen. Natuurlijk keek de buurt eerst ook wel wat afwachtend naar ons: jullie komen toch niet hier om ons leven vorm te geven hè? Maar steeds meer mensen werden nieuwsgierig naar wat hier gebeurde. Toen men eenmaal de mogelijkheden ontdekte kwam de loop erin. Het werkte als een olievlek, het verhaal ging van mond tot mond. Zo gaat het nog steeds. En dat is ook precies de bedoeling. Want zo ontstaat de creatieve en sociale verbinding tussen mensen die wij beogen.’

Wat gebeurt er allemaal op en om deze plek?
‘Hier zie je letterlijk hoe social design mensen verbindt. Mensen komen spontaan langs. Met de meest uiteenlopende ideeën. Voor een kunstproject, een moestuin, een evenement. Er wordt hier geklust, gepraat, gefeest, je kunt het zo gek niet bedenken. Hier kan eigenlijk bijna alles, het motto is: het kan wél!. Een groep vrouwen uit de buurt kookt hier wekelijks voor eenzame inwoners van Nieuw-West. Op de dag van de vrijwilligers is hier het Buurtwerkplaats klusteam opgericht. Zij doen klussen voor mensen en organisaties in de omgeving. Laatst nog hebben ze een tafel gemaakt voor een buurthuis. Een Finse dame kwam hier laatst langs met het idee om hier een drijvende buurtsauna te bouwen. Het zijn allemaal mooie zaadjes die door mensen worden geplant. Ze stappen uit hun eigen wereld, breken bubbels open. Ze ontmoeten elkaar, gaan elkaar steeds meer begrijpen en trekken met elkaar op in experimenten. Dat alles leidt tot meer sociale samenhang en vertrouwde relaties die er eerder niet waren.’

Jullie moesten na een tijdje weg van de plek waar het allemaal begon.
‘Klopt. We konden niet blijven op onze oorspronkelijke locatie. Buurtbewoners kwamen naar ons toe en vroegen: jullie blijven toch wel in de buurt hè? Toen wisten we zeker dat we onze rol in Nieuw-West hadden gevonden. We raakten aan de praat met de directie van Optisport, de exploitant van het Sloterparkbad. Een bedrijf dat ook in de buurt zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt. Toen zij hoorden dat we op de oude locatie weg moesten, staken zij de helpende hand toe. Ze pachten hun grond van de gemeente. Dit deel van hun terrein wordt niet gebruikt. Wij mogen het voor in ieder geval een periode van tien jaar gebruiken. Dat is geweldig.’

Zijn het allemaal kleinschalige initiatieven?
‘Klein of groot, alles is goed. Het gaat om de maatschappelijke verbinding en verandering. Mensen in Nieuw-West zijn en maken samen de buurt waarin ze leven. We zien dat steeds meer mensen daarin initiatief nemen.  En ja, sommige initiatieven groeien steeds groter. Wat hier ooit begon met het bouwen van één mobiele broodbakoven, is nu Bakkerij de Eenvoud. Een keten van sociale bakkerijen, verspreid over het land. Niet om brood te verkopen, maar puur om mensen bij elkaar te brengen. Een ander voorbeeld: er wordt op dit moment gebouwd aan twee boten. Een initiatief van Harbour of Action van kunstenaar Olivier  Delebecque, die ook zeiler en botenbouwer is. Hij doet dat samen met diverse statushouders, voormalige bootvluchtelingen. Als de boten klaar zijn, gaat hij hen hier op de Sloterplas leren zeilen en navigeren. Ze gaan zelfs samen met de boten de zee op, zodat ze hun trauma’s kunnen verwerken. De initiatiefnemer wil het stokje daarna aan deze mensen doorgeven, zodat dit proces door blijft gaan.’

Trekken jullie ook op met maatschappelijke organisaties in de buurt?
‘We werken onder meer samen met basisscholen in Nieuw-West in het project Samen Leren in de Wijk. Zij komen hier in een periode van zes weken langs met diverse groepen leerlingen. De kinderen ontwikkelen hier hun interesse in het beoefenen van kunst. Een innovatieve vorm van onderwijs. Leren in de wijk, de echte wereld. Speels en avontuurlijk leren met en van elkaar. Bijvoorbeeld hoe beestjes hun huizen bouwen. En dan mogen ze daarna zelf hun eigen huis bouwen. Door op deze manier jong te beginnen, ontwikkelen ze thuisgevoel in hun de wijk. En de eerste stappen van buurteigenaarschap. Dat je zelf verantwoordelijkheid neemt voor de plek waar je woont. En dat je die door samen in actie te komen kunt verbeteren en verfraaien. Ook mooi om te noemen: de Regenbooggroep organiseert dagactiviteiten op de werkplaats voor mensen die om welke reden dan ok moeilijk mee kunnen komen in de maatschappij. Het mooie is dat ze hier aan de slag gaan en tegelijkertijd in contact komen met andere stadsbewoners. Zo zijn er veel meer samenwerkingsverbanden. We maken ook deel uit van Nieuw West Nieuw Thuis. Een coalitie van creatieve en sociale partners die via maakateliers zoveel mogelijk inwoners van Nieuw-West op een waardevolle manier bij elkaar samenbrengt.’

Wat is nu het grote geheim achter de buurtwerkplaats en jullie aanpak?
‘Eigenlijk organiseren we zelf niks. Wij zijn er en bieden de plek, de ruimte om te creëren. We zijn dus vraaggericht en faciliteren en ondersteunen. We delen onze kennis en ervaring bij het ontplooien van ideeën en helpen mensen verder via onze netwerken. Tobias en ik als kwartiermakers van het geheel. Yannis als onze grote kracht op de werkvloer, die je altijd kunt aanschieten voor hulp en advies. Achter de schermen Jeannette voor de back office. We hebben dus een klein team, weinig vaste lasten. Het werk wordt vooral gedaan door vrijwilligers en de mensen die hier met hun initiatieven aan de slag gaan. En vaak ook met jonge talenten die we als zzp’ers bij projecten betrekken. Hen stimuleren we om elkaar zoveel mogelijk te helpen. Maak je gebruik van onze faciliteiten, onze kennis en ons netwerk? Doe dan ook weer met de ideeën van anderen mee.’

Hoe hebben jullie de financiering geregeld?
‘Naast inkomsten uit allerlei projecten en samenwerkingen subsidieert de gemeente ons uit de sociale regeling. Omdat we bijdragen aan de doelstellingen op het gebied van onder meer kansengelijkheid, eenzaamheid, sociale cohesie en maatschappelijke verbinding. Ook het Amsterdamse Fonds voor de Kunsten ondersteunt ons als plek waar social design echt middenin de leefwereld van buurtbewoners werkt. Maar we krijgen ook donaties van fondsen als VSBfonds en Stichting Doen, vanwege de impact die we zowel cultureel als maatschappelijk maken. Dat gebeurt van het begin af aan op basis van vertrouwen. Ze zijn vaak de aanjagers die het mogelijk maken om te starten. Het zijn fondsen die waarde inzien van experimenteren. Wat ook niet betekent dat we zomaar wat doen, integendeel. Achter de schermen zijn we zo goed mogelijk georganiseerd. We leggen feiten en cijfers vast en leggen we verantwoording af over resultaten en impact.’ Niet alleen op papier maar vaak ook in directe gesprekken financierende partijen.’

Hoe ziet de toekomst eruit?
‘We op deze plek nu een vergunning voor tien jaar die in 2025 afloopt en natuurlijk vernieuwd moet worden. In die tijd gaan hier nog veel ideeën en dromen van mensen verwezenlijkt worden die Nieuw-West positieve impulsen gaat brengen. Maar zoals gezegd, wij geloven in oneindige processen om maatschappelijke verandering teweeg te brengen. Dus is het na tien jaar niet klaar. Een stad als Amsterdam heeft dit soort vrije plekken nodig. Niet aan de randen van de stad, maar middenin de wijk, tussen de mensen die er leven. Wij lobbyen daarvoor. En dat besef begint bij de gemeente, de lokale politiek en andere stakeholders in de stad te groeien. Het is een langzaam proces, maar wij blijven erop hameren. Het grootste bewijs dat het werkt, leveren de mensen die hier bij Buurtplaats Noorderhof samen het verschil willen maken voor hun buurt en voor elkaar.’

Meer weten? Kijk op buurtwerkplaatsnoorderhof.nl