NOV start Expeditie Nieuwe Gezichten

Organisaties gaan op zoek naar nieuwe vrijwilligers én zichzelf

Zo’n zeven miljoen Nederlanders doen vrijwilligerswerk. Onze hele samenleving profiteert daarvan. Of zoals NOV het zegt: Mensen maken Nederland. Het branchenetwerk van vrijwilligersorganisaties in Nederland heeft 2021 uitgeroepen tot het Nationaal Jaar Vrijwillige Inzet én is de Expeditie Nieuwe Gezichten gestart. Een gesprek hierover met NOV-directeur Joost van Alkemade en Programmaleider Nationaal Jaar Vrijwillige Inzet Jacquelien Willemse.

Wat betekent NOV voor de Nederlandse vrijwillige inzet?
Joost van Alkemade: ‘NOV vertegenwoordigt de belangen van circa tweehonderd koepelorganisaties die zich met behulp van vrijwilligers inzetten over de volle breedte van de maatschappij. Van bijvoorbeeld natuurbeheer- en behoud en dierenwelzijn tot zorg, sport en amateurkunst. Daarnaast zijn er honderdtachtig vrijwilligerscentrales bij ons aangesloten. NOV is het centrale kenniscentrum, de lobbyorganisatie en het ontmoetingsplatform waar uitwisseling tussen alle lokale en landelijke betrokkenen op het gebied van vrijwillige inzet plaatsvindt. Want hoewel een carnavalsvereniging op het oog niets van doen heeft met pak ‘m beet de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij, blijkt keer op keer de kennis en ervaring van de een de oplossing voor de ander te zijn. Wij willen daarin een inspirerende verbinder zijn.’

Hoe belangrijk is de inzet van vrijwilligers in Nederland?
Jacquelien Willemse: ‘De impact daarvan is van onschatbare waarde. In het omkijken naar en verbinden van mensen. In het laten draaien van maatschappelijke wijkinitiatieven. En ook in het voortbestaan van sportclubs, fanfares, toneelverenigingen enzovoort. Zonder vrijwilligers zou Nederland een sociaal armer land zijn. Bovendien snijdt het mes in vrijwilligerswerk aan twee kanten. Iets doen voor een ander doet ook jezelf goed. En er zijn heel veel mensen die in hun vrijwilligerswerk enorm veel leren en ook onderling kennis en ervaring met elkaar uitwisselen. Vrijwilligerswerk is dus ook een fijne plek om je talenten te ontdekken en te ontplooien. En samen ergens de schouders onder zetten is gewoon ook leuk. Het is gezellig en je bouwt er nieuwe sociale contacten en vriendschappen mee op.’

Waarom hebben jullie 2021 uitgeroepen tot Nationaal Jaar Vrijwillige Inzet?
Joost van Alkemade: ‘Jaren terug namen de Verenigde Naties het initiatief tot een wereldwijd jaar van de vrijwilliger en daarop volgde een Europese variant. Het ging er destijds voornamelijk om de al actieve vrijwilligers in het zonnetje te zetten. NOV wil in 2021 met het Nationaal Jaar Vrijwillige Inzet diezelfde erkenning aan de Nederlandse vrijwilligers geven, nieuwe mensen laten warmlopen voor vrijwilligerswerk, maar zeker ook organisaties aansporen om na te denken over hoe ze in de toekomst over de juiste en voldoende vrijwilligers kunnen beschikken.’

Zijn er in Nederland dan nieuwe vrijwilligers nodig?
Joost van Alkemade: ‘Jazeker. Allereerst is er natuurlijk de vergrijzing. Dat merk je met name bij de al wat langer bestaande organisaties. Voor de generatie van na de oorlogsjaren voelde vrijwilligerswerk met name als een plicht. Als bijdrage aan de opbouw van het land. En om iets terug te doen voor medemens en maatschappij. Er zijn ook heel veel mensen die haast ongemerkt in het vrijwilligerswerk rollen. Omdat hun vader of moeder ook vrijwilligerswerk deed. Of omdat jonge ouders jeugdtrainer bij de voetbalclub van hun kinderen worden, in de kantine gaan werken of in een bestuur stappen. Tegelijkertijd zie je dat mensen in het algemeen minder tijd steken in hun vrijwilligerswerk. Gemiddeld daalde het aantal uren per week van zes naar vierenhalf. Het maakt dat dezelfde totale vrijwillige inzet van meer mensen moet gaan komen dan voorheen.’

Wie zijn de nieuwe vrijwilligers in Nederland?
Jacquelien Willemse: ‘We hebben te maken met nieuwe generaties die hun levens anders leiden. Ze wisselen vaker van werk, woonplaats en hobby. En dat geldt ook voor de plekken waar ze zich vrijwillig inzetten. Bovendien hebben zij volle agenda’s, beschikbare tijd wordt een belangrijke factor. Waar je dus naar op zoek moet en waar je ook als organisatie op moet inspelen is de vrijwilliger nieuwe stijl. Bijvoorbeeld de seizoensvrijwilliger. Die zie je veel bij festivals en andere evenementen. Ze zijn op een of enkele momenten in het jaar betrokken bij je organisatie, de rest van het jaar niet. Maar er is ook de oproepvrijwilliger of de inroostervrijwilliger, die zegt: laat maar weten als je me een keer nodig hebt, maar ik wil me niet wekelijks vastleggen. Ook is er het sociale verband: een gezin, vriendengroep of bedrijf dat eens of meerdere keren per jaar iets aan de maatschappij willen bijdragen. Verder is er een enorm potentieel aan vrijwilligers dat op dit moment nog niet evenredig bereikt wordt. Jongeren, mensen met een beperking, maar ook mensen met een dubbele nationaliteit. En (jonge) statushouders die mee willen doen maar eenvoudigweg het vrijwilligerswerk en de weg ernaar toe (nog) niet kennen en ook niet gevraagd worden. Onderliggend aan het vrijwilligersvraagstuk is er dus ook het inclusie- en diversiteitsvraagstuk.’

Organisaties moeten dus hard aan de slag om die nieuwe vrijwilligers te werven?
Joost van Alkemade: ‘Absoluut. Maar daaraan voorafgaand is de eerste stap na te denken over hoe ze hun eigen vrijwilligersorganisatie op die nieuwe vrijwilligers willen inrichten. En - minstens zo belangrijk - wat zij de nieuwe vrijwilliger te bieden hebben en hoe ze zich als een aantrekkelijke organisatie presenteren. Je kunt bijvoorbeeld elke zaterdag met vrijwilligers de natuur intrekken om een natuurgebied te onderhouden. Maar als je dat blijft doen, blijven er steeds minder mensen over die bereid zijn om aan te sluiten en trouw elke zaterdag op te draven. Om nieuwe doelgroepen aan te spreken kun je dus bijvoorbeeld nadenken over nieuwe arrangementen of andere momenten en vormen waarin je activiteiten organiseert. Iets anders is dat het op vrijwillige basis besturen van organisaties steeds lastiger wordt. Je bent aan steeds meer wettelijke voorwaarden en verplichtingen gebonden. Een Verklaring Omtrent Gedrag, bestuurdersaansprakelijkheid, fiscale en administratieve verplichtingen, vergoedingenbeleid, privacywetgeving. Dat betekent extra veel werk en meer verantwoordelijkheid. Het vraagt om een professionaliseringsslag van organisaties die mede op de inzet van vrijwilligers draaien.’

Hoe proberen jullie organisaties in dat proces te stimuleren en te faciliteren?
Jacquelien Willemse: ‘We zijn de ‘Expeditie Nieuwe Gezichten’ gestart. Een uitdagend programma waarin we tweehonderd mensen opleiden tot expeditiebegeleider. Zij gaan meer dan tweeduizend organisaties begeleiden in het ontdekken van hoe je buiten de gebaande paden meer en andere vrijwilligers bereikt en betrekt. Een echte expeditie. Want het doel is duidelijk, maar de weg ernaartoe is onbekend en voor iedereen weer anders. Onderweg wordt er regelmatig even stilgehouden. Om ervaringen uit te wisselen, van elkaar te leren en elkaar te stimuleren. Op die manier leren organisaties uit hun oude patronen te stappen. Ze ontdekken gaandeweg hoe ze zichzelf aantrekkelijker, toegankelijker en bekender kunnen maken om nieuwe vrijwilligers aan zich te verbinden.

Expeditie Nieuwe Gezichten’ is niet alleen voor deelnemers een enorme leerervaring. NOV geeft aan ook zelf heel veel te gaan leren. Programma manager Mieke Franssen van VSBfonds laat weten dat het fonds onder meer om diezelfde reden het belangrijk vindt om aan te sluiten. ‘Wij ondersteunen heel veel initiatieven op de gebieden Kunst & Cultuur en Mens & Maatschappij. Die draaien vaak grotendeels op vrijwilligers. Om organisaties door heel Nederland te stimuleren nieuwe vrijwilligers te werven en te behouden zijn we deze samenwerking aangegaan. Maar we zijn ook zelf een lerende organisatie, die steeds bezig is met de vraag: wat kunnen wij anders en beter doen en van wie kunnen wij leren? 

In dat kader is ‘Expeditie Nieuwe Gezichten’ ook voor ons een waardevolle inspiratiebron, want wij kunnen ook nog groeien in het bereikbaarder en toegankelijker worden voor een grotere groep initiatiefnemers.’

Kijk voor meer informatie over ‘Expeditie Nieuwe Gezichten’ op nov.nl